Living, Forgiving, Remembering
Museum Arnhem locatie: Erfgoedcentrum Rozet Kortestraat 16, ArnhemVan 4 oktober 2020 t/m 17 januari 2021 toont Museum Arnhem in de tijdelijke presentatieruimte De Kerk de tentoonstelling ‘Living, Forgiving, Remembering’. Deze expositie brengt werk bij elkaar van zeventien internationale kunstenaars van verschillende continenten, rondom verzoening, vergeving, tolerantie, herinneren en migratie. Het overbruggen van tegenstellingen op maatschappelijke, politieke, religieus en cultureel vlak komen op diverse wijze tot uiting. Gedurende de tentoonstellingsperiode is er ook een performance programma rondom dezelfde thema’s. In samenwerking met culturele partners in Arnhem is rondom’ Living, Forgiving, Remembering’ een uitgebreid evenementenprogramma ontwikkeld dat zal plaatsvinden in én buiten De Kerk. De tentoonstelling sluit aan bij de landelijke herdenking van ‘75 Jaar Vrijheid’.
Daders en slachtoffers
Vergeving lijkt actueler dan ooit nu de Black Lives Matter demonstraties over de wereld razen, vragend om aandacht voor ongelijkheid, voor racisme en nodeloos geweld en dat ook nog eens in een tijd dat de wereld lam ligt door een pandemie.
Maar al eerder werden we opgeschrikt door onder andere terrorisme, genocides en vluchtelingenstromen waarbij onschuldigen en kwetsbare groepen altijd de dupe lijken te zijn. Hoe verwerken we deze aanvallen van haat? Helpt het om ons te verdiepen in de ‘daders’ van geweld? Kan verzoening of vergeving daarin een rol spelen?
Kunstenaars van verschillende continenten overbruggen tegenstellingen
De tentoonstelling brengt werk bij elkaar van kunstenaars van over heel de wereld. Zo onderzocht de uit Kroatië afkomstige fotografe Lana Mesić (1987) in 2014 wat de inwoners van Rwanda hebben moeten doen na de genocide om hun leven zo ‘normaal’ mogelijk weer ‘op te pakken’. Zij zocht contact met ‘daders’ en ‘slachtoffers’ en vroeg hen het moment uit te beelden waarop het slachtoffer de dader had vergeven (een voorwaarde voor de vrijlating van daders). De fotoserie ‘Anatomy of Forgiveness’ [Anatomie van vergeving] wordt in Arnhem/NL voor het eerst in zijn totaal getoond. Daarnaast presenteert Mesić werk dat deel uitmaakt van haar ‘Yugoslavia Project’ (2020), waarin zij ons herinnert aan het feit dat 25 jaar geleden de oorlog in Joegoslavië (1991-1995) werd beëindigd. Net als in ‘Anatomy of Forgiveness’ gebruikt Mesić persoonlijke ervaringen om grote historische verhalen te duiden.
Deelnemende kunstenaars: Firas Abu Sirriyeh (1988,IL), Lungiswa Gqunta (1990,ZA), Voluspa Jarpa (1971,CL), Lana Mesić (1987,HR), Hiwa K.(1975,IQ), Guy Königstein (1982,IL), Dinh Q Lê (1968, VN/US) , Grace Ndiritu (1982,KE/UK), Saad Qureshi (1986,UK), Karen Sargsyan (1973,AM/NL), Buhlebezwe Siwani (1987,ZA), Akram Zaatari (1966,LB).
The Things I Used To Do
De Pont museum Wilhelminapark 1, TilburgThe Things I Used To Do wordt vanaf 14 november 2020 voor het eerst getoond in De Pont museum (aspirant lid). Hans Broek, wiens Amerikaanse landschapsschilderijen zich vanaf het begin in de collectie van De Pont bevinden, begon enkele jaren geleden aan een opmerkelijk nieuw hoofdstuk in zijn werk. Hij verdiepte zich in het Nederlandse slavernijverleden, een wrange geschiedenis die onbegrijpelijk lang onderbelicht bleef. Hij bezocht slavenforten aan de Atlantische Oceaan, werkte in onder meer Ghana en Senegal, deed onderzoek in Suriname en las gretig de publicaties van historici en sociologen die juist vanuit een niet wit perspectief redeneerden. Het leidde uiteindelijk tot een omvangrijke serie schilderijen over dit beladen onderwerp. Het zijn confronterende werken, waarin kerkers, celdeuren en plantagehuizen fungeren als stille getuigen van wat zich onder Nederlands bewind heeft afgespeeld.
Hans Broek schildert landschappen en architectuur die hij op zijn talrijke reizen tegenkomt. Hij noemt zichzelf ‘een reizende landschapsschilder in de geest van Frans Post’. De Pont museum verzamelt zijn werk sinds 1994 en heeft inmiddels veertien werken van de Nederlandse schilder in collectie. Broek kreeg zijn opleiding aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam (1991-1993). Van 1995 tot 2005 woonde en werkte hij in Los Angeles en van 2005 tot 2017 in New York, USA. In 2018 woonde en werkte hij in Dakar, Senegal. In 2019 keerde hij terug naar Nederland waar hij een atelier in Muiden betrok om aan zijn nieuwe reeks schilderijen te beginnen. In januari 2020 toonde hij een deel daarvan in de Galerie Leopold Sedar Senghor in Dakar. Broek had tentoonstellingen in onder andere Stedelijk Museum Bureau Amsterdam, Art & Project, De Pont museum, Stedelijk Museum Amsterdam, Stedelijk Museum ‘s Hertogenbosch, Dordrechts Museum, Van Abbemuseum. Bron: www.depont.nl
Refresh Amsterdam
Amsterdam Museum Kalverstraat 92, AmsterdamVan 11 december 2020 tot en met 28 maart 2021 is in het Amsterdam Museum en op diverse locaties in de stad Refresh Amsterdam te zien. Refresh Amsterdam is een tweejaarlijkse manifestatie rond Amsterdamse stadscultuur met werk van hedendaagse makers. Het thema van deze editie is ‘Sense of place’. In de tentoonstelling in het Amsterdam Museum zijn werken van meer dan vijfentwintig kunstenaars(collectieven) uit verschillende disciplines te zien die vele perspectieven op Amsterdam bieden. Die veelzijdigheid doet recht aan de grote sociale en culturele diversiteit van de stad. Deze eerste editie van Refresh Amsterdam wordt georganiseerd samen met toonaangevende instellingen voor kunst en cultuur verspreid door Amsterdam: De Appel, CBK Zuidoost, Compagnietheater, OSCAM, Rijksakademie van beeldende kunsten, SEXYLAND en The Black Archives.
‘Sense of place’ gaat over mensen en hun perceptie van een plaats. Steden zoals Amsterdam zijn constant in beweging. De cultuur van de buurt, de kwaliteit van de leefomgeving en processen zoals migratie, gentrificatie en de impact van het koloniale verleden, hebben invloed op hoe mensen zich verhouden tot een plaats en of zij zich er kunnen thuisvoelen. Curator van Refresh Amsterdam, Imara Limon, licht het project nader toe: “Refresh Amsterdam, editie ‘Sense of place’, vertrekt vanuit het besef dat stadscultuur bestaat uit de ervaringen van mensen met allerlei achtergronden, netwerken en tradities die constant in beweging zijn. De brede collectie van het Amsterdam Museum biedt inzicht in de stad, maar vertegenwoordigt nog te weinig de superdiversiteit van deze plek. Zowel van de stad als de verbinding met de rest van de wereld. We zijn hier als museum geruime tijd mee bezig en door Refresh Amsterdam verrijken wij onze kennis en collectie met meer perspectieven op de stad.’’
Foam 3H: Les Adu – I Am
Foam Keizersgracht 609, AmsterdamDeze winter presenteert Foam 3h het werk van fotograaf Les Adu (Nederland, 1986). Zijn serie I Am bestaat uit meer dan honderd krachtige portretten die de veerkracht en trots van de zwarte gemeenschap laten zien. Foam toont een selectie van het werk.
Fotograaf Les Adu was diep getroffen door de dood van George Floyd door politiegeweld in de VS en de daaropvolgende verontwaardiging van de Black Lives Matter-beweging wereldwijd in 2020. Geraakt door de gebeurtenissen, wilde Adu zijn acties niet alleen beperken tot uitsluitend het gebruik van virtuele hashtags. Daarom besloot hij zijn eigen emoties in beeld te brengen. In een zwart-wit zelfportret laat Adu zichzelf zien- kwetsbaar, emotioneel, sterk. Hij kijkt recht in de camera en naar de wereld en zegt: ‘Dit ben ik, een zwarte man, #IAM’.
Al snel na het plaatsen van het portret op Instagram kreeg Adu talloze verzoeken van mensen die op dezelfde manier gefotografeerd wilden worden. Binnen drie dagen bracht hij zijn studio op orde en nam hij meer dan honderd portretten van vrienden, familie en kennissen. Op 25 augustus, precies drie maanden na de dood van George Floyd, toen er nog steeds geen actie was ondernomen tegen de verantwoordelijke politieagenten, plaatsten alle door Adu geportretteerden hun beeld om precies twaalf uur ‘s middags op Instagram. Door #IAM te gebruiken, verbeeldden de mannen en vrouwen die door Adu waren geportretteerd de veerkracht, vreugde, kracht en trots van de zwarte gemeenschap in een cruciale tijd waarin het nog steeds nodig is om de wereld eraan te herinneren dat zwarte levens ertoe doen -Black Lives Matter.
Schatten uit het Depot
Haags Historisch Museum Korte Vijverberg 7, Den HaagSpeciaal voor de tentoonstelling Afrikaanse bedienden aan het Haagse Hof (2017), maakte beeldend kunstenaar Tirzo Martha (Willemstad, 1965) in opdracht van het Haags Historisch Museum de installatie Tronie van Sideron. De titel verwijst naar de van Curaçao afkomstige Guan Anthony Sideron (1756-1803). Sideron werd geboren in slavernij en als kind in de jaren 1760 naar Den Haag gebracht, waar hij veertig jaar lang werkte als bediende van stadhouder Willem V en diens echtgenote Wilhelmina van Pruisen. Sideron staat afgebeeld op het schilderij Het Buitenhof tijdens de Haagse kermis, gezien naar de Gevangenpoort van Hendrik Pothoven (1781). Martha had als doel een beeltenis van Sideron te maken, over wiens leven steeds meer bekend werd dankzij nauwgezet onderzoek in onder andere de Koninklijke Verzamelingen. Het resultaat is geen traditioneel geschilderd portret, maar een driedimensionaal stilleven van uiteenlopende voorwerpen die verwijzen naar het leven van Sideron, het Haagse Hof en Curaçao.
Het werk van Tirzo Martha is vol verbeeldingskracht. Naast installaties maakt hij sculpturen en videowerken en voert hij performances op. Zijn werk is sterk maatschappelijk en politiek geladen en komt niet zelden tot stand in samenwerking met anderen. Ook is hij, samen met kunstenaar David Bade, de oprichter van het Instituto Buena Bista (IBB), een vooropleidingsinstituut voor jongeren en een plek voor hedendaagse kunst op Curaçao. Werk van Martha was eerder te bewonderen in verschillende musea binnen en buiten Nederland.
Pala – Nutmeg tales of Banda
Westfries Museum Roode Steen 1, HoornPrecies 400 jaar geleden, op 8 Mei 1621, gaf VOC-Gouverneur-Generaal Jan Pieterszoon Coen op het eiland Banda Neira de opdracht tot de executie van 44 orang kaya/notabelen. De bloedige climax van deze VOC-expeditie had tot doel het monopolie op nootmuskaat veilig te stellen. Het militaire optreden eindigde in een massaslachting en de ontvolking van de Banda-eilanden. Op Banda Neira wordt deze ingrijpende historische gebeurtenis ieder jaar herdacht. Op 8 mei 2021 lanceert het Westfries Museum in Hoorn Pala – Nutmeg tales of Banda: een vernieuwende online presentatie over de rijke geschiedenis en cultuur van de Banda-eilanden. Pala (het Indonesische woord voor nootmuskaat) vult het beeld over Banda en de gebeurtenissen in 1621 aan met nieuwe en kritische perspectieven. De meerstemmige expositie biedt ruimte voor het Bandanese verhaal en voor de gezichtspunten van de Molukse gemeenschap in Nederland.
Behoefte aan andere verhalen
“Het verbaast me telkens weer hoe rijk de geschiedenis is, op hoeveel verschillende manieren je naar één en dezelfde gebeurtenis kunt kijken. Zeker waar het onze koloniale geschiedenis betreft, is onze blik lange tijd nogal eenzijdig geweest,” stelt Ad Geerdink, directeur van het Westfries Museum. “Terwijl je zoveel meer inzicht en begrip krijgt wanneer je die geschiedenis vanuit meerdere perspectieven belicht. Als je óók het gezichtspunt van de mensen erbij betrekt die onderworpen werden aan dat koloniale systeem. Dat zorgt er tevens voor dat meer mensen zich herkennen in de weergave van het verleden. Als musea moeten we nieuwe vormen vinden voor het vertellen van dat inclusieve verhaal.”
Nootmuskaat als rode draad
Pala – Nutmeg tales of Banda is zo’n nieuwe vorm. De caleidoscopische online presentatie over de Banda-eilanden is opgebouwd uit zes hoofdthema’s waar de muskaatnoot als rode draad doorheen loopt. De thema’s worden uitgewerkt in vertellingen, vlogs, film, interviews, podcasts en longreads. In een speciale galerie is ruimte voor fotografie, een graphic novel en voor kunstenaars die reflecteren op de thema’s van Pala. De verhalen zijn minstens zo veelzijdig: van een bezoek aan de Hortus van Leiden waar conservator Rogier van Vugt zijn kennis over de muskaatboom met je deelt, tot de indrukwekkende bijdrage van schrijver Reggy Baay over de slavernij in de Oost. En van Boi Ratan, een animatie van de Bandanese legende over het ontstaan van de eilanden, tot de fotoserie die Isabelle Boon maakte van het koloniale erfgoed dat nog altijd herinnert aan de Nederlandse aanwezigheid op de eilanden. Ook de productie ‘Fregat en paradijsvogels’ van Building the Baileo brengt de tweezijdigheid van de gedeelde geschiedenis duidelijk in beeld.
Het Molukse perspectief
Ad Geerdink: “Pala is een initiatief van het Westfries Museum in Hoorn. Deze stad heeft door de geschiedenis, en met name door de persoon van Jan Pietersz Coen, een bijzondere band met de Banda-eilanden. We vinden het als museum over de ‘gouden’ zeventiende eeuw belangrijk het verhaal van de gebeurtenissen in 1621 te vertellen op een manier die past bij deze tijd. Dat houdt voor mij in dat het een verhaal moet zijn vanuit het perspectief van de Bandanezen zelf – met ruimte voor de echo van de gebeurtenissen binnen de Molukse gemeenschap in Nederland. Daar heeft het museum zelf onvoldoende zicht op. Daarom zijn we blij dat we een beroep mochten doen op deskundigen uit de academische wereld en de Molukse gemeenschap die samen een redactieraad hebben gevormd. Dankzij hun inbreng en bijdragen kan Pala met recht een breed gedragen en actuele weergave van de kennis over de Banda-eilanden genoemd worden, met nadrukkelijk ruimte voor de Bandaneze en Molukse stem. De gebeurtenissen van 1621 zijn ingebed in een lange voor- en nageschiedenis: Pala biedt hiervoor een uitgebreid kader, mede bezien vanuit het perspectief van de Molukken, Banda en Indonesië.”
VOICES OF FASHION
Centraal Museum Agnietenstraat 1, UtrechtVanaf mei 2021 organiseert het Centraal Museum Utrecht de grote modetentoonstelling Voices of Fashion. Black Couture, Beauty and Styles. Met deze expositie onderzoekt het Centraal Museum Utrecht als eerste kunstmuseum in Nederland de witte blik waarmee decennialang mode is gepresenteerd, gedragen en verzameld. Op basis van jarenlang onderzoek door zwarte, witte en niet-zwarte personen van kleur moeten we constateren dat de gevolgen van het koloniale verleden tot op de dag van vandaag doorwerken, óók in de modesystemen.
Met de tentoonstelling wil het museum aan de hand van iconische ontwerpen een inclusievere herinnering ondersteunen. Modeconservator Ninke Bloemberg en co-curator en Diversity Rules-oprichter Janice Deul onderzoeken hoe zwarte ontwerpers de modewereld hebben beïnvloed en een groot deel van wat als modieus wordt gezien. Met haar platform Diversity Rules maakt Deul zich sterk voor een inclusief modelandschap, een topic dat ze al jarenlang op de publieke agenda zet.
Janice Deul: ‘Black people zijn de ‘Curators of Cool’, wordt regelmatig gezegd, maar dat wordt lang niet altijd erkend of herkend waar het ertoe doet. Dat heeft alles te maken met macht en historie. Daarom ben ik zo blij met deze expo. Het is een viering van black beauty, talent en cultuur, die hopelijk tot nadenken stemt en modellen en ontwerpers de credits geeft die ze verdienen.’
Ninke Bloemberg: ‘Via tentoonstellingen vertellen we verhalen: over mensen, over kunst, over geschiedenis en over mode. Met Voices of Fashion kijken we met een kritische blik naar onze eigen collectie en onderzoeken we de ‘blind spots’. Door de samenwerking te zoeken met diverse partijen voegen we informatielagen toe aan de modegeschiedenis, die niet eerder zijn verteld. De tentoonstellingsvormgeving van Afaina de Jong, die veel waardering oogstte voor de vormgeving van de tentoonstelling Tranen van Eros, is wederom spectaculair.’
Te zien zijn onder meer ontwerpen van Cross Colours, Louis Vuitton/Virgil Abloh, Moncler x Valentino, Ozwald Boateng, Ikire Jones, Yves Saint Laurent, Marga Weimans en XULY.Bët. Daarnaast werken we samen met jong talent als The New Originals, Thebe Magugu en Lesiba Mabitsela. Samenhangend daarmee onderzoeken we ook de imperfecties in de eigen modecollectie.
Artistiek directeur Bart Rutten: ‘Vanuit onze brede collectie, waarin mode een belangrijke plaats inneemt, willen we kennis uitwisselen over actuele onderwerpen. Janice Deul en Ninke Bloemberg, ondersteund door expertmeetings, dragen door hun onderzoek van onze collectie bij aan het belangrijke debat over inclusie en diversiteit. Dit willen we ook in de toekomst laten doorklinken in onze collectie.’
Slavernij
Rijksmuseum Museumstraat 1, AmsterdamHet Rijksmuseum presenteert in 2021 de tentoonstelling Slavernij. Slavernij is een wezenlijk onderdeel van de Nederlandse geschiedenis. Met deze tentoonstelling richt het Rijksmuseum voor het eerst de blik op slavernij in de koloniale periode in zowel Brazilië, Suriname en het Caribisch gebied, als in Zuid-Afrika en Azië. De tentoonstelling Slavernij presenteert tien waargebeurde verhalen. Tien persoonlijke verhalen over mensen die in slavernij leefden en slavenhouders, mensen die zich verzetten en mensen die in slavernij naar Nederland zijn gehaald. Hoe zagen hun levens eruit? Hoe verhielden zij zich tot het systeem van slavernij? Konden zij eigen keuzes maken? Op de tentoonstelling zijn objecten te zien uit nationale en internationale musea, archieven en particuliere collecties.
10 waargebeurde verhalen
Tijdens de 250 jaar durende koloniale periode werden mensen tot bezit en objecten in administraties gemaakt. Op de tentoonstelling worden de levens uitgelicht van tien mensen die leefden in die tijd. Alle tien vertellen ze hun eigen verhaal: van verhalen over het leven in slavernij of het profiteren hiervan, tot verhalen van verzet en uiteindelijk vrijheid. Aan de hand van een audiotour wordt de bezoeker meegenomen in de uiteenlopende levens. De audioverhalen worden ingesproken door o.a. Joy Delima, Remy Bonjasky en Glenn Helberg, die vanuit hun eigen achtergrond, elk een band hebben met een van de tien personen.
Op de tentoonstelling zijn zowel objecten, schilderijen als bijzondere archiefstukken te zien en krijgt de bezoeker mondelinge bronnen, gedichten en muziek te horen. Om een completer verhaal te vertellen worden objecten getoond die niet eerder in het Rijksmuseum waren te zien, zoals objecten die door mensen in slavernij werden gekoesterd, maar ook werktuigen die op de plantages werden gebruikt. Aansluitend op de tentoonstelling nodigen kunstenaars David Bade en Tirzo Martha van Instituto Buena Bista uit Curaçao bezoekers uit om tien nieuwe kunstwerken te maken, gebaseerd op de verhalen uit de tentoonstelling.
Nederlandse koloniale periode op vier continenten
De tentoonstelling beslaat de Nederlandse koloniale periode van de 17de tot en met de 19de eeuw. Zowel de slavernij in Suriname, Brazilië en het Caribisch gebied (trans-Atlantisch) , met de rol van de West-Indische Compagnie (WIC), als de Nederlandse koloniale slavernij in Zuid-Afrika en Azië waar de Verenigde Oost Indische Compagnie (VOC) actief was, komen aan bod. Ook de effecten van het systeem in die periode in Nederland zelf worden belicht. Het levert een brede geografische, en tegelijk tevens specifiek Nederlandse blik op, die niet eerder in een nationaal museum is getoond.
Who is she? Portretten vertellen
Frans Hals Museum Groot Heiligland 62, HaarlemIn locatie Hal van het Frans Hals Museum in Haarlem is vanaf 25 juni 2021 tot en met 2 januari 2022 de tentoonstelling ‘Who is she? Portretten vertellen’ te zien. Het monumentale werk ‘Guess Who’s Coming to Dinner Too?’ van kunstenaar en cultureel activist Patricia Kaersenhout (Den Helder, 1966) vormt het middelpunt. Met deze installatie, bestaand uit grote, rijk gedekte eettafels vol glaswerk en geborduurde lopers, geeft Kaersenhout vrouwen van kleur die nog geen positie hebben veroverd in de geschiedschrijving een plek aan tafel: een hedendaags portret van heldinnen van verzet. In deze tentoonstelling wordt de installatie omringd door bijzondere portretten van en door vrouwen uit de collectie van het Frans Hals Museum. Met ‘Who is she?’ nodigt het Frans Hals Museum zijn publiek uit om anders te kijken naar de manier waarop vrouwen werden en worden gepresenteerd in museale collecties.
Wie heeft er een plaats aan tafel?
‘Guess Who’s Coming to Dinner too?’ (2017-21) bouwt verder op het iconische kunstwerk ‘The Dinner Party’ (1974-79) van de Amerikaanse feministische kunstenaar Judy Chicago (Chicago, 1939). Zij dekte een grote tafel voor vergeten vrouwen die belangrijk werk hebben verricht op sociaal-maatschappelijk, wetenschappelijk of artistiek vlak. Een ceremonieel banket voor vrouwen van de prehistorie tot de 20ste eeuw, van Keizerin Theodora tot Virigina Woolf.
Kaersenhout borduurt hierop voort door aan haar tafel een plek te geven aan heldinnen van kleur. “Er zijn mensen die denken dat mijn werk een kritiek is op Judy Chicago, maar dat is het niet. Zij laat één perspectief zien en dat is de Amerikaanse geschiedenis en de westerse geschiedschrijving. Ik wil daar een perspectief aan toevoegen. Er zijn meer narratieven mogelijk, maar die zijn vaak uitgewist en verzwegen. Ik wil de geschiedenis eerlijker en completer maken.” zegt Kaersenhout. Ze maakte dit kunstwerk in samenwerking met verschillende experts: glasblazers, onderzoekers en vormgevers.
De tafel is gedekt voor 15 buitengewone vrouwen van over de hele wereld, van de oudheid tot nu. Hun levensverhalen getuigen van moed, kracht, verzet, zorgzaamheid en liefde. Deze vrouwen hebben de geschiedenis mee bepaald, maar hun levens en daden bleven onderbelicht. Kaersenhout deelt ze op in drie groepen, elk aan een kant van de driehoekige tafel: ‘Krijgerskoninginnen en Goddelijke Figuren’, ‘Slavernij en Kolonialisme’ en ‘Kolonialisme en Hedendaagse Revolutionairen’. Vrouwen als Koningin Nanny van Jamaica: één van de eerste verzetsleiders tegen de slavernij in Noord- en Zuid-Amerika en Marsha P. Johnson: homorechten activist en transgender revolutionair, krijgen in ‘Guess Who’s Coming to Dinner too?’ letterlijk een plaats aan tafel. En door deze tentoonstelling ook een plek in het museum.